اتوکلاو بیمارستانی یکی از تجهیزات مورد نیاز در اکثریت مراکز درمانی برای عمل استریلیزاسیون می باشد.

اتوكلاو (Autoclave) از دو كلمه Auto به معني خودكار و clave به معني قفل شونده تشكيل شده است

و در كل به معني دستگاه قفل شونده براي استريل مواد، توسط بخار تحت فشار است

و همچنین کلمة sterilizer به معناي ضدعفونی کننده می باشد.

استریلیزاسیون بخار

از بخار تحت فشار برای تولید گرمای مرطوب برای از بین بردن میکروب زنده دستگاه های پزشکی حساس به غیر

حرارتی .از جمله محصولات مقاوم در برابر گرما که برای جراحی و مراقبت بیمارمی باشد، استفاده می کند . استریلیزاسیون

بخار به طورموثرمیکروب رامی کشد و اغلب به عنوان استاندارد طلایی روش های استریلیزاسیون مورد توجه واقع شده است.

ابزارهای جراحی، ابزارها و ایمپلنت های دندانپزشکی و ایمپلنت های جراحی را می توان با این روش استریل کرد.

اصول عملکرد دستگاه اتوکلاو بیمارستانی :

ابتدا آلاینده های باقی مانده مانند خون ، خلط و… بر روی اقلامی که می بایست استریل شوند ،

با آب مقطر یا املاح معدنی و مواد شوینده پاک می شوند.

سپس آنها را ردون پک هایی قرار داده و داخل سبد ها یا قفسه هایی که داخل چمبر هست قرار می دهیم.

چمبر بسته می شود و تنظیمات مناسب زمان و درجه حرارت برای اقلامی که میخواهند استریل شوند ، انتخاب می شود.

در برخی اتوکلاو ها این پارامتر ها از پیش تعیین شده و با فشردن یک دکمه استریل آغاز می شود.

هنگامی که بخار وارد چمبر میشود ، با لایه سرد بیرونی پک های پارجچه پیچیده و متراکم بر روی آن تماس پیدا میکند.

هنگامی که بخار به پک ها نفوذ کرد و محتوای آنها بر اساس میزان درجه حرارت استریلیزاسیون انتخاب شده گرم می شود.

در درجه حرارت بالاتر ، زمان کمتری برای رسیدن به استریلیزاسیون مورد نیاز است؛

محدوده دمای استریلیزاسیون 121 تا 135 درجه سانتی گراد ( 250 تا 275 درجه فارنهایت ) است.

پس از اینکه چرخه استریل کامل شد، بخار با کمک یک خلاء نسبی خارج می شود

و اقلام استریل با استفاده از گرمای تابشی از محفظه و بر اثر تبخیر به روش های خلاء ، خشک می گردد.

هوا به عنوان یک مانع در برابر نفوذ بخار به یک بسته عمل می کند

ودر نتیجه باید استریل کننده با گرانش و خلاء ، پالس بخار خارج و (ویا ترکیبی از روش های گرانش و خلاء ) حذف شود.

در یک استریل کننده بخار گرانشی بزرگ :

بخار تحت فشار به محفظه معمولا از یک منبع خارجی که از یک دیگ بخار یک خط بخار اختصاص داده شده تامین می شود.

هوای متراکم در چمبر افزایش می یابد و به تدریج هوا از طریق یک تله بخار

( یک وسیله ای که اجازه عبور هوا  را میدهد اما بخار را نه ) در پایین اتاق خارج می شود.

مقداری از هوا با بخار مخلوط شده و جذب حرارت می شود،

در نتیجه دسترسی به چمبر محدود می شود. و در فشار مورد نظر درجه حرارت افزایش می یابد.

دستگاه استرلیزه گرانشی معمولا ، دمای 121 تا 123 درجه سانتی گراد ( 250 تا 254 درجه فارنهایت ) را به کار میگیرد

اما می تواند در 132 درجه سانتی گراد ( 270 درجه فارنهایت ) برای رسیدین به استریلیزاسیون در زمان کوتاهتر عمل کنند.

دستگاه استرلیزه گرانشی

دستگاه استرلیزه گرانشی می تواند تمام انواع موارد ، از جمله بسته های پیچیده ، ابزار و مایعات را استریل کند.

با این حال ، یک نقطه ضعف عمده آن ،

زمان چرخه طولانی مورد نیاز برای نفوذ بخار کافی و حذف هوای مثر از اتاق است.

زمان چرخه در کل برای یک استریل کننده گرانشی میتواند از 1 ساعت  تجاوز کند.

دستگاه استرلیزه خلاء

دستگاه استرلیزه خلاء ( پیش از خلاء Pre-Vacuum  ویا High-Vacuum نیز نامیده می شود)

از مدل های گرانشی سریعتر و موثرتر در حذف هوا عمل میکنند.

از آنجا که دستگاه استرلیزه پیش خلاء به شکل موٍری هوارا حذف میکند.

آنها به طور معمول می توانند در دمای بالاتر 132 درجه تا 135 درجه سانتی گراد عمل کنند.

در نتیجه ، به زمان کمتر ، حدود 3 تا 5 دقیقه در درجه حرارت استریل انتخاب شده نیاز دارد.

در سطوح بالاتر مدت زمان خشک شدن کوتاه تر میشود.

در کل زمان چرخه استریل خلاء حدود 20 تا 25 دقیقه می باشد.

آزمون Bowi-Dick را میتوان با قرار دادن یک ورق آزمون ویژه طراحی و درحال اجرای یک چرخه استریل انجام داد.

اگر استریل کننده نتواند به طور کامل هوا را از اتاق حذف کند ،

جوهر شاخص چاپ شده بر روی کاغذ با هوا تغییر رنگ واکنش نشان می دهند.

چرخه استریل و متغیرها توسط یک نمودار نمایش داده می شود.

این اطلاعات همچنین می تواند دیجیتالی در کنترل پنل نمایش داده شود.

بسیاری از اتوکلاو ها آلارم سمعی و یا قابل مشاهده برای نشان دادن تداخل با چرخه استریل دارند;

عملکرد و اثر بخشی یک دستگاه اتوکلاو بخار باید با استفاده از شاخص های بیولوژیکی و شیمیایی تست شود.

اندیکاتور بیولوژیک (SIB) اسپورباکتریایی مقاوم در برابر حرارت است، که مشابه با میکروارگانیسم های واقعی عمل میکند

وبا شاخص های شیمیایی استریل و یا عدم استریل بودن ناشی از بسته بندی مناسب با درجه بخار آب نادرست را مشخص می کند.

منحنی فرآیند استریل اتوکلاو :

منبع :اداره کل تجهیزات وملزومات پزشکی وزارت بهداشت ودرمان

عنوان : دستور العمل کاربری ونگهداری پیشگیرانه اتوکلاو بیمارستانی

شماره MA-WI-14 :مورخه  19/10/95